Anthony Dipaola  and Julian Lee - Bloomberg

Irak ve İran, geçtiğimiz aybaşı itibariyle gerçekleştirdikleri ham petrol ihracatında ciddi bir sıçrayış sergilediler. Bu gelişmede özellikle Suudi Arabistan’ın kilit müşterileri olan Çin ve ABD’nin ihtiyacını karşılayamamaya başlaması etkili oldu.

Irak, Eylül ayı itibariyle günde ortalama 3.98 milyon varil petrol ihraç ederek 2016’nın Aralık ayından bu yana en yüksek seviyeyi gördü. İran ise günde ortalama 2.28 milyon varile ulaşarak Şubat 2017’deki rekorunu kırdı. Verilere göre Suudi Arabistan’ın aynı dönem içindeki ihracat hacmi ise günde ortalama 6.68 milyon varil olarak kaydedildi. Bu miktar, Suudi Arabistan’ın bu yılki ihracat rakamlarında en düşük ikinci veri olarak tarihe geçti.

OPEC içerisinde grubun fiili olarak lideri konumunda olan ve dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan’ın küresel piyasayı dengelemeye çalıştığı bir süreçte İran ve Irak’ın pazar payı kapma yönündeki hamleleri, OPEC’te iç gerilimlerin yaşadığını işaret ediyor. Suudi Arabistan enerji bakanı tarafından Pazartesi günü yapılan açıklamaya göre Suudi Arabistan’ın ARAMCO olarak bilinen resmi petrol şirketi, Kasım ayında tarihin en büyük arz kesintisini yapacak.

Londra merkezli bir enerji şirketinde petrol verileri analizi uzmanı olarak görev yapan Richard Mallinson, Suudi Arabistan’ın ihracat hacmindeki zoraki küçülme karşısında Irak ve İran’ın potansiyel pazar arayışı konusunda oldukça iyimser olduğunu ifade ediyor. “Suudi Arabistan’ın ihracat oranlarında geçtiğimiz birkaç ay boyunca sürekli olarak bir düşüş yaşandığına şahit olduk. Süreci dengelemeye yönelik hedefleri doğrultusunda beklenen bir gelişmeydi” diyor Mallinson.

Suudi Arabistan’ın Enerji Bakanı Halid el-Falih, Mayıs ayında yaptığı açıklamada ham petrol stoklarındaki şişkinliği azaltmak için ülkesinin Amerika’ya yapacağı ihracatı “gözle görülür” oranda düşüreceğini belirtmişti. Suudi Arabistan’dan ABD’ye giden petrol yüklü gemilerin sayısında Mart ayından Ağustos ayına kadar sürekli bir düşüş gözlendi ki Ağustos ayı itibariyle bu sayı yılın en düşük seviyesine ulaştı. Temmuz ayında ise Suudi Arabistan’ın petrol ihracat oranları son 34 ayın en düşük seviyesini görmüş oldu. Hatta bir önceki yılın aynı dönemine göre toplamda 1 milyon varil daha az üretim gözlendi. Tüm bu veriler, tüm ülkelerin petrol üretim ve ihracat rakamlarını doğrudan birinci elden kaydeden Riyad merkezli Ortak Veri Kurumları İnsiyatifi’nin kayıtlarında yer alıyor.

Tanker izlem verilerine göre ise Irak, Eylül ayı içerisinde Amerika’ya günde 871 bin varil ihraç ederek Suudi Arabistan’ı iki ay üst üste geride bırakmış oldu. Kayıtlara göre Ağustos ayında Irak, Suudi Arabistan’ın iki katı kadar varil göndermiş görünüyor ABD’ye.

Irak ayrıca, dünyanın ikinci büyük nüfusuna sahip olan Hindistan’ın en büyük petrol tedarikçisi olan Suudi Arabistan’ı bu yılın yedi ayında yaptığı ham petrol satışıyla geride bıraktı. Yıl başından bu yana Irak’ın Hindistan’a yaptığı ihracatın günlük ortalama seviyesi 794 bin varil düzeyinde gözlendi. Suudi Arabistan ise aynı süre içerisinde Hindistan’a günlük ortalama 738 bin varil düzeyinde ham petrol gönderebildi. ARAMCO yönetim kurulu başkanı Emin Nasır, dünyanın en hızlı büyüyen petrol pazarındaki yatırım planlarını yenilemek ve hem ham petrol pazarındaki hem de rafine edilmiş ürünler pazarındaki payını geri kazanma hedefiyle bu hafta başında Hindistan’a bizzat bir ofis açtı.

Öte yandan İran, Çin pazarında Suudi Arabistan’ı yakalamak üzere.

Çin’in Suudi Arabistan’dan ithal ettiği ham petrol ile İran’dan ithal ettiği ham petrol hacmi arasındaki fark, son sekiz yılın en düşük seviyesine ulaştı. Eylül ayında Suudi Arabistan’dan Çin’e ihraç edilen petrol hacmi günlük ortalama 833 bin varil olarak kaydedilirken İran’dan aynı ülkeye ihraç edilen petrolün hacmi günlük ortalama 600 bin varil olarak kayıtlara geçti. OPEC’in üçüncü büyük petrol üreticisi İran, Ocak 2016 itibariyle enerji endüstrisine yönelik yaptırımların yumuşatılmasıyla birlikte hem üretimini arttırdı hem de ihracat oranlarını ikiye katladı.

Dubai merkezli Kamar Enerji şirketinin yönetim kurulu başkanı olan Robin Mills, önümüzdeki aylarda İran’ın üretim seviyesindeki artışın devam edeceğini ve ihracat oranlarındaki artışın bir miktar daha artacağını öngörüyor. “Suudiler, üretimdeki sınırlamayı sürdürmeye devam ederlerse İran, Suudilerin pazarında söz sahibi olmaya başlayacak”.

İran ve Irak kazanımlarını muhafaza edebilmek adına mücadele vermeye devam etmek zorundalar. Çünkü her ikisi de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC’in) üretim kotasına bağlı kalmak zorundalar. Dolayısıyla ürün kapasitelerini arttırmak için çalışırlarken aslında kotaya çokça yaklaşıyorlar. Mallinson, Irak ve İran’ın pazar payı kapma çabalarının OPEC’in üretim kısıtlaması kararını riske atmayacağını çünkü halen daha ABD tarafından ekonomik yaptırımlara maruz bırakılan İran’ın, üretim miktarını daha ileri seviyelere taşıması için yatırım ve teknoloji arayışı içinde olduğunu belirtiyor.

OPEC üyesi ülkeler arasındaki üretim kısıtlaması anlaşmasının bozulması halinde Suudi Arabistan, anında günlük 10.7 milyon varil ham petrol üretimi ile Temmuz 2016’daki rekoruna ulaşabilir gibi görünüyor. Suudi Arabistan’ın ihracat oranları, yerel ihtiyacın artış gösterdiği yaz aylarında genellikle azalma gösterirken havalar soğuduğunda net bir artış gösteriyor.

OPEC, Kasım ayında toplanacak ve üretim kısıtlaması anlaşmasının Mart ayından sonra daha ileri bir tarihe uzatılıp uzatılmayacağını görüşecek. Mallinson’a göre anlaşma bittiğinde talepler artmış olacak ve herkes pazarda kendisine mutlaka bir yer edinecek: “Stoklar temizlenmeye başladıkça bir pazar değişimi görüyoruz. Bu daha fazla talep olacağı anlamına geliyor. OPEC mevcut kesintileri sonlandırıp tam kapasiteli üretime geçtiğinde üretilen varillerin nereye konulacağı konusunda bir sorun olmayacaktır”.

(Çeviri: Enes Berat GÜRLER)

KUDÜS HABER